SUMAN योजना: गर्भवती महिला आणि नवजात बालकांसाठी मोफत आणि दर्जेदार आरोग्यसेवा.

भारत सरकारने आरोग्य क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण पाऊल टाकले आहे – सुरक्षित मातृत्व आश्वासन योजना (SUMAN योजना). ही गरोदर महिलांसाठी मोफत सेवा योजना गर्भवती महिला, नवजात बालके आणि स्तनपान करणाऱ्या मातांसाठी आरोग्यसेवा सहज, मोफत आणि दर्जेदार करण्याचा उद्देश घेऊन सुरू करण्यात आली आहे. भारतात आजही अनेक महिला प्रसूतीदरम्यान योग्य आरोग्यसेवा मिळत नसल्यामुळे जीव धोक्यात घालतात. अशा परिस्थितीत SUMAN योजना महिलांसाठी आशेचा किरण ठरू शकते.

SUMAN योजनेची ओळख 

सुरक्षित मातृत्व आश्वासन योजना (Surakshit Matritva Aashwasan – SUMAN) ही केंद्र सरकारच्या आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालयाची एक महत्वाकांक्षी योजना आहे. यामध्ये गर्भवती महिलांना, नवजात बालकांना (० ते ६ महिने), आणि स्तनपान करणाऱ्या मातांना संपूर्ण काळजीपूर्वक आरोग्य सेवा दिली जाते. या योजनेचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे सर्व सुविधा शून्य खर्चात उपलब्ध करून देणे. गरोदर महिलांसाठी मोफत सेवा योजना

योजनेची मुख्य उद्दिष्टे

1. प्रसूतीपूर्व व प्रसूतीनंतर आरोग्यसेवा मोफत देणे
   गर्भवती महिलांच्या संपूर्ण काळात आणि प्रसूतीनंतर कोणतीही आर्थिक अडचण न येऊ देता आरोग्यसेवा मोफत दिली जाते.

2. झिरो टॉलरन्स धोरण
   महिलांना व बालकांना आरोग्यसेवेपासून वंचित ठेवणाऱ्या कोणत्याही प्रकारच्या अडथळ्यांना सरकारने झिरो टॉलरन्स पॉलिसी लागू केली आहे.

3. मोफत वाहतूक सुविधा
   गर्भवती महिलांसाठी घर ते रुग्णालय आणि पुन्हा घरी नेण्यासाठी मोफत एम्ब्युलन्स/वाहन व्यवस्था उपलब्ध आहे.

4. प्रसवासाठी शस्त्रक्रिया देखील मोफत
   सामान्य प्रसवसोबतच सिझेरियन (C-section) शस्त्रक्रिया देखील या योजनेअंतर्गत मोफत केली जाते.

5. प्रसूतीपूर्व तपासण्या
   किमान चार वेळा तपासणी, लसीकरण, आवश्यक औषधे आणि सल्ला देण्यात येतो.

6. नवजात बालकांची देखभाल
   जन्मानंतर ६ महिन्यांपर्यंत बालकांची आरोग्य तपासणी, लसीकरण आणि घरी जाऊन सेवा दिली जाते. गरोदर महिलांसाठी मोफत सेवा योजना

योजनेचे फायदे

• शून्य खर्च: कोणत्याही प्रकारच्या आरोग्य सेवेसाठी पैसे आकारले जात नाहीत. हे APL आणि BPL दोन्ही गटातील महिलांसाठी लागू आहे.

• तत्पर सेवा: महिला रुग्णालयात दाखल होताच त्वरित सेवा पुरवण्यात येते. कोणतीही विलंब किंवा दुर्लक्ष केले जात नाही.

• समावेशक सेवा: गर्भवती महिला, स्तनपान करणाऱ्या माता आणि बालक यांच्यासाठी एकात्मिक सेवा उपलब्ध आहे.

• सन्मानजनक वागणूक: रुग्णालयात महिलांना आदराने वागवले जाते, त्यांचे मानसिक आरोग्य देखील जपले जाते.

• आरोग्य शिक्षण: महिलांना आरोग्य, पोषण, स्वच्छता याबाबत माहिती दिली जाते. IEC (Information, Education, Communication) आणि BCC (Behavior Change Communication) कार्यक्रमाद्वारे जनजागृती केली जाते.

पात्रता

या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कोण पात्र आहे?

1. सर्व श्रेणीतील गर्भवती महिला (APL आणि BPL)
   आर्थिक निकषावर कोणतीही अट नाही.

2. ० ते ६ महिन्यांपर्यंत वयाची नवजात बालके

3. प्रसूतीनंतर सहा महिन्यांपर्यंत स्तनपान करणाऱ्या माता

आवश्यक कागदपत्रे

नोंदणीसाठी काही कागदपत्रांची आवश्यकता असते:

• ओळखपत्र: आधार कार्ड, मतदार कार्ड, पॅन कार्ड किंवा ड्रायव्हिंग लायसन्स (पैकी कोणतेही एक)

• पत्त्याचा पुरावा: पासपोर्ट, आधार कार्ड, वीज बील, टेलिफोन बील इत्यादी

• गरोदरपणाचा तपशील: संबंधित रुग्णालयातून मिळालेली गर्भावस्थेची कागदपत्रे

नोंदणी प्रक्रिया

ऑफलाइन नोंदणी:
आपल्या जिल्ह्यातील नागरी रुग्णालय किंवा प्राथमिक आरोग्य केंद्रात जाऊन नोंदणी करता येते. कर्मचारी पात्रतेनुसार कागदपत्रे तपासतात आणि नोंदणी करतात.

ऑनलाईन माहिती व तक्रार निवारण:
योजनेसंबंधी अधिक माहिती किंवा अडचणींसाठी SUMAN योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर तक्रार दाखल करता येते.

योजना राबविणारे घटक

ही योजना केंद्र सरकारच्या मार्गदर्शनाखाली विविध राज्य सरकारे आणि स्थानिक प्रशासनाच्या मदतीने राबवली जाते. यामध्ये आरोग्य कर्मचारी, आशा वर्कर्स, ANM (Auxiliary Nurse Midwife), डॉक्टर, सामाजिक कार्यकर्ते यांचा सक्रिय सहभाग असतो.

योजनेंमुळे मिळणारे फायदे – एक सामाजिक दृष्टिकोन

भारतासारख्या विकसनशील देशात महिलांचा मृत्यूदर कमी करणे, बालकांचे आरोग्य सुधारणे हे मोठे आव्हान आहे. अनेक ग्रामीण भागात अजूनही महिलांना गर्भावस्थेतील नियमित तपासण्या, प्रसूतीची सुविधा आणि पोषण पुरवले जात नाही. SUMAN योजना या समस्यांवर उपाय म्हणून पुढे आली आहे. ही योजना केवळ आरोग्य सुधारण्यासाठीच नाही, तर महिलांना सन्मानाने वागवण्याचा आणि त्यांच्या हक्कांचे संरक्षण करण्याचा प्रयत्न करते.

निष्कर्ष

SUMAN योजना ही महिला आणि नवजात बालकांसाठी दिलासा देणारी आणि जीवनदायी ठरणारी योजना आहे. आरोग्य हा प्रत्येक व्यक्तीचा मूलभूत हक्क आहे, आणि ही योजना त्या हक्काची पूर्तता करत आहे. जर आपल्या कुटुंबात कोणी गर्भवती महिला असेल, तर या योजनेबद्दल नक्की माहिती द्या आणि त्यांना त्याचा लाभ घेण्यास प्रोत्साहित करा.

या योजनेंतर्गत मिळणाऱ्या मोफत सेवा, शून्य खर्चात प्रसूती, सिझेरियन शस्त्रक्रिया आणि नवजात बालकांची देखभाल ही प्रत्येक महिलेला सुरक्षित आणि सन्मानजनक मातृत्व अनुभव देण्यास मदत करते. समाजात महिलांचे आरोग्य सुरक्षित असल्यास संपूर्ण समाज सुरक्षित आणि सशक्त बनतो.

---

टिप: या योजनेबद्दल अधिक माहिती आणि अडचणींसाठी आपल्या जिल्ह्याच्या आरोग्य विभागाशी संपर्क साधा किंवा अधिकृत वेबसाइटवर भेट द्या.

जर हा ब्लॉग आवडला असेल, तर नक्की शेअर करा, ज्यामुळे अधिकाधिक महिलांपर्यंत ही योजना पोहोचू शकेल.